De Belgische douanewetgeving is dringend toe aan vernieuwing. Ze dateert nog uit 1822, een tijd waarin handel en controle totaal anders georganiseerd waren. Vandaag leef je en werk je in een Europese context waar samenwerking, vertrouwen en efficiëntie centraal staan. Daarom werkt de Universiteit Antwerpen, samen met de Universiteit van Luik, aan een modern douanesanctiebeleid dat beter aansluit bij die realiteit en bij jouw dagelijkse praktijk als logistieke professional.
.png)
Van wantrouwen naar samenwerking
Wie actief is in expeditie, douane of logistiek, weet hoe complex het huidige sanctierecht aanvoelt. De regels vertrekken vaak vanuit wantrouwen: elke transactie krijgt een afzonderlijke controle en bij een onregelmatigheid dreigt meteen een strafrechtelijke vervolging. Dat leidt niet alleen tot onzekerheid, maar ook tot frustratie bij ondernemingen die te goeder trouw handelen.
“De wet waarop we vandaag steunen, stamt uit de negentiende eeuw,” zegt prof. Eric Van Dooren, raadsheer bij het Hof van Cassatie en hoofddocent douane- en accijnzenrecht aan de Universiteit Antwerpen.“Ze houdt geen rekening met fundamentele rechten of de manier waarop Europese douane vandaag werkt. Daardoor voelen veel bedrijven zich onrechtvaardig behandeld.”
In het Douanewetboek van de Unie ligt de nadruk al jaren op samenwerking tussen bedrijven en administratie. Dat principe heet cooperative compliance: je bouwt als onderneming een vertrouwensrelatie op met de douane, op basis van transparantie en systeemgebaseerde controles. Wie zijn processen op orde heeft en beschikt over een AEO-vergunning, krijgt minder controles en meer rechtszekerheid. België hinkt op dat vlak achterop. En dat wringt.
Een modern douanesanctiebeleid kan dat evenwicht herstellen. Het vertaalt de Europese visie (partnerschap in plaats van confrontatie) naar de Belgische praktijk.
Tijd voor een modern douanesanctiebeleid
De wet van 1822 past niet meer bij de manier waarop je vandaag onderneemt. Ze blijft bijna uitsluitend strafrechtelijk, terwijl andere lidstaten al jaren administratieve sancties toepassen. “In Nederland, Frankrijk of Duitsland zie je dat men sneller en evenwichtiger optreedt,” zegt Van Dooren. “Bij ons stapelen de procedures zich op. Dat is inefficiënt én ondermijnt het vertrouwen tussen sector en administratie.”
Daarom werkt de interuniversitaire leerstoel Douane & Accijnzen, een samenwerking tussen de universiteiten van Antwerpen en Luik, aan een grondige hervorming. In de eerste fase ligt de focus op het vernieuwen van het sanctierecht. Naast strafrechtelijke vervolging komt er ruimte voor administratieve sancties die beter aansluiten bij de ernst van de feiten. Zo kan de douane genuanceerder reageren: een waarschuwing, tijdelijke schorsing of flexibele geldboete volstaat vaak waar vroeger een lange procedure volgde.
Deze aanpak zorgt niet alleen voor snellere afhandeling, maar ook voor een beter evenwicht tussen handhaving en vertrouwen. Een echte cultuuromslag dus.
Meer rechtszekerheid voor jouw onderneming
Met het nieuwe, moderne douanesanctiebeleid evolueer je naar een systeem waarin proportionaliteit, duidelijkheid en efficiëntie primeren. De hervorming sluit bovendien aan bij het nieuwe Strafwetboek dat in april 2026 van kracht treedt. Dat biedt hét momentum om het Belgische douanerecht eindelijk te moderniseren en af te stemmen op de Europese praktijk.
Voor jou als ondernemer betekent dat:
• minder onnodige procedures;
• snellere en transparantere beslissingen;
• en vooral meer rechtszekerheid in dagelijkse operaties.
De douane kan zich concentreren op echte fraudegevallen, terwijl gewone fouten administratief afgehandeld raken. Een win-win voor overheid én bedrijfsleven.
Wat kun jij vandaag al doen?
Je kunt nu al inspelen op die veranderingen. Versterk je compliancebeleid, volg opleidingen over de nieuwe regels en blijf alert voor updates. De sector evolueert richting samenwerking in plaats van confrontatie. Zie de douane niet langer als tegenpartij, maar als partner in een gedeelde verantwoordelijkheid.
Een modern douanesanctiebeleid betekent immers meer dan nieuwe regels. Het vraagt een nieuwe mindset. En daar kun jij vandaag al mee starten.
Besluit
De Belgische douanewetgeving maakt eindelijk de sprong naar de 21ste eeuw. Met de hervorming van het sanctiebeleid zet België een grote stap naar meer rechtszekerheid, transparantie en vertrouwen tussen overheid en bedrijfsleven. Een modern douanesanctiebeleid dat jou als logistieke professional meer duidelijkheid biedt en tegelijk de concurrentiekracht van onze havens en logistieke centra versterkt.
